زهرا محمدعلیپور

در دنیای کنونی ورزش دیگر یک تفریح و سرگرمی نیست ،ورزش یک صنعت است که توانایی جذب سرمایه های پایدار را دارد که ضرورت تجاری سازی در این زمینه راکه فرآیند تبدیل ایده ها و اختراعات ورزشی به محصولات و یا خدمات قابل عرضه در بازار و درواقع به کارگیری روش های کسب و کار به منظور کسب سود و تولید ثروت است را بیش از پیش آشکار میکند. در کشورهای پیشرفته باشگاه های ورزشی در انواع ورزش ها به صورت یک بنگاه اقتصادی عمل میکنند و بیشینه سازی سود ناشی از فعالیت های ورزشی   را هدف فعالیت تجاری خود قرارداده اند. همچون دیگر عرصه هایی که امرتجاری سازی در آن صورت گرفته ورزش ایران نیز مانند سایر کشورهای پیشرو نیازمند تجاری سازی است و توانایی ورزش برای ایجادیک نظام اقتصادی مستقل باعث شده است تاامروزه از ورزش به عنوان یک صنعت یاد شود. ورزش حرفه ای خود زاییده صنعت ورزش است و ابزار های رسانه ای به استحکام نظام اقتصادی صنعت ورزش کمک کرده است. صنعت ورزش همانند صنایع دیگر دارای نوعی محصول و کالاست و رویدادهای ورزشی به عنوان مهمترین محصول آن به شمار می آید. در وضعیت کنونی که ایران در جهت صنعتی شدن و تجاری سازی ورزش گام برمیدارد، مقررات حقوق تجارت و حقوق مالکیت فکری می تواند منافع اقتصادی زیادی را عاید صنعت ورزش ایران نماید.تجاری سازی در   عرصه ورزش به کار گیری روش های کسب و کار توسط باشگاه ها برای کسب سود است وبازاریابی در موارد مختلفی مثل بازار یابی یک ورزش خاص در مورد شرکت کنندگان بالقوه که کودکانی هستند که ممکن است بعدا ورزش را به طور حرفه ای ادامه دهند و یا خصوصیات آن سازمان مانند نام یا آرم آن و رویدادهایی که برگزار میکند و ورزشکاران عضو آن محقق میشود. یکی از ابعاد مهم تجاری سازی ورزش که در بستر حقوق مالکیت فکری جریان دارد، حقوق انحصاری ورزشکاران ،باشگاه ها،سازمان های ورزشی،اتحادیه ها   و نهاد های بین المللی ورزشی و غیره نسبت به علائم تجاری است که تحت عنوان لیسانس علایم ورزشی بررسی گردیده است. باشگاه های ورزشی حرفه ای با به کار گیری شهرتی که در یک رشته ی ورزشی به دست آورده اند و با اعطای مجوز بهره برداری از علائم تجاری خود به شرکت های بزرگ تولید کننده اقلام ورزشی یا غیر ورزشی منافع کلانی تحصیل میکنند.به عنوان نمونه یک باشگاه ورزشی بازیکنی را از کودکی پرورش می دهد و روی او سرمایه گذاری میکند و پس از درخشش او در میادین بین المللی و کسب مدال و با استفاده از شهرت او کالاهایی را با نشان او تولید میکند و به مثابه ی یک بنگاه اقتصادی عمل میکندیا محصولات خاصی را به وسیله ی او تبلیغ میکند و به سرمایه ی هنگفتی نائل میشود و اینگونه از اهداف صرفا ورزشی به سمت تجاری سازی ورزش مربوطه گام برمی دارد. اصولا ورزش حرفه ای همراه با مسابقه است و ازجمله مسابقات ورزشی حرفه ای میتوان به مسابقات لیگ های برتر اشاره کرد.اکنون مسابقات ورزشی حرفه ای به دلیل دخالت در اقتصاد و تحولات اجتماعی دیگر صرفا تفریح ،ورزش یا رقابت نیستند بلکه دانش یا هنر نیز در آنها نفوذ کرده و اکنون مفهومی نوین و تحول یافته را رقم زده است.امری که باعث درخواست حمایت بیشتر از سوی افراد ذینفع شده و یکی از آنها حمایت از باب حقوق مالکیت فکری است.در خصوص ماده ی دوم کنوانسیون برن که به بیان مصادیق آثار ادبی و هنری می پردازد حقوقدانان متفق اند که معاهده در مقام احصا نبوده و تمثیلی است و بنابراین هر اثر نوظهوری که شرایط قانونی اثر ادبی و هنری راداشته باشد مشمول حمایت های معاهده قرار میگیرد   باتوجه به بررسی های صورت گرفته در این پژوهش ورزش حرفه ای ویژگی های اثر را داشته و همچون سایر آثار مشمول مقررات حقوق مالکیت فکری است. از آنجاییکه حقوق مالکیت فکری و حقوق رقابت با یکدیگر در تعامل هستند بدین معنا که گاهی حقوق رقابت برخی محدودسازی های قراردادهای حمایت مالکیت فکری را از مقررات خود معاف میکند و گاهی حقوق مالکیت فکری ساختار خود را متناسب با حقوق رقابت تنظیم میکند مثل وجود نهاد مجوز اجباری در حقوق مالکیت فکری.بنابراین مقررات حقوق رقابت نیزپس از تجاری سازی باشگاه های ورزشی حرفه ای هم به عنوان ناظری بر فضای رقابتی سالم باشگاه ها به مثابه ی بنگاه های اقتصادی عمل میکند وهم برای پیشگیری از سواستفاده هایی که ممکن است در آتیه منجر به انحصار گشته و به شکست و انحراف بازار از فضای رقابتی سالم منجر گردد ظهور می یابد تا از شکست بازار در این عرصه جلوگیری نموده وبه حصول کارایی هر چه بیشتر این عرصه کمک کند. پرواضح است همه ی این ها نیازمند بررسی هرچه دقیق تر پیامدهای حقوقی –اقتصادی تجاری سازی باشگاه های ورزشی حرفه ای است. در این پژوهش در بخش یکم به تجاری سازی باشگاه های ورزشی حرفه ای و اثرات آن بر رشد و توسعه ی اقتصادی پرداخته شده است و سپس در بخش دوم پیامدهای حقوقی تجاری سازی   باشگاه های ورزشی حرفه ای لیگ از منظر مقررات حقوق مالکیت فکری و حقوق رقابت و تعامل میان آنان بررسی گردیده است.

واژگان کلیدی:صنعت ورزش -تجاری سازی – باشگاه های ورزشی حرفه ای -حقوق مالکیت فکری- حقوق رقابت